بررسی تطبیقی نقـوش گچبری محــراب در دوره سلجوقیان و ایلخانیان با مقایسه دو مورد محراب مسجد شاه ‎ابوالقاسم یزد (سلجـوقی) و محراب مسجد جامع‎ابرکوه(ایلخـانی)

A comparative study of mihrab motifs in the Seljuq and Ilkhanid periods by comparing the two cases of mihrab of the Shah Abul Qasim Mosque in Yazd (Seljuqi) and the altar of Jame Abarkoh Mosque (Ilkhani)

نویسندگان :

مهدی حاتمی تاجیک¹، آزاده حیدری²،
ددانشگاه علم و هنر یزد(مسئول)¹، دانشگاه فنی و حرفه ای یزد²
تعداد صفحات : 12
چکیده :

در معماری ایران، تزئینات همیشه نقشی مهم را ایفا نموده اند و به دلیل منع شرعی صورتگری در دین اسلام، نقوش قرار دادی و انتزاعی جهت تزئین مساجد به وجود آمدند. اهمیت وجودی محراب و ضرورت مذهبی آن باعث شد که هنرمندان مسلمان، قبل از اجزای دیگر مسجد، به آن پرداخت کنند و برای تزئین آن از نقوش گیاهی و هندسی و کتیبه های قرآنی با شیوه های مختلف از جمله گچبری با نهایت دقت و ظرافت به کار برده که در این بین دوره سلجوقیان و ایلخانیان، نقطه عطفی در رشد و پیشرفت و اوج هنر گچبری و تزئین محراب به شمار می رود. در دوره سلجوقی این هنر راه تکامل خود را پیموده که از مشخصات این دوره کنده کاری و برجسته کاری و برش های عمیق همراه با استفاده فراوان از خط کوفی و ترکیب با انواع نقوش هندسی و گیاهی و فشردگی آن ها را می توان نام برد که ارزش این هنر و تنوع نقوش در این عهد باعث شد تا در دوره ایلخانیان، محراب های گسترده با انواع نقوش پرکار و پرپیچ و خم و انواع گره های هندسی و اسلیمی ها با شیوه های برجسته ، برهشته ، زبره ، مطبق و مجوف که قبلا در دوره سلجوقیان ابداع شده بود ، با مهارت تمام اجرا شود و این هنر را به اصلی ترین هنر دوره ایلخانیان تبدیل کرده و آن را به اوج کمال مطلوب برساند. بنابر تحقیقات انجام شده، در این مقاله ضمن بررسی عناصر تزئینی در محراب های گچبری دوره سلجوقیان و ایلخانیان عناصر تزیینی دو محراب گچبری شده مسجد شاه ابوالقاسم یزد، در دوره سلجوقی و مسجد جامع ابرکوه در دوره ایلخانی، مورد بررسی و تطبیق قرار داده می شود .

چکیده انگلیسی :

In Iranian architecture, decorations have always played an important role, and due to the prohibition of painting in the Islamic religion, conventional and abstract motifs were created to decorate mosques. The existential importance of the mihrab and its religious necessity caused Muslim artists to pay attention to it before other parts of the mosque and to decorate it with plant and geometric motifs and Quranic inscriptions with various methods, including plastering, with the utmost precision and elegance. Borde, which is considered a turning point in the growth and development and the peak of the art of plastering and decorating the altar between the Seljuk and Ilkhanid periods. In the Seljuk period, this art has developed its way, and the features of this period include carving, embossing, and deep cuts, along with the extensive use of Kufi script, and the combination with all kinds of geometrical and plant motifs and their compactness. This art and the variety of motifs in this covenant caused that in the Ilkhanid period, wide altars with all kinds of rich and intricate motifs and all kinds of geometrical knots and salamis with prominent, braheshte, zabre, motabag and majof methods that were previously in the period It was invented by the Seljuks, and it was performed with full skill and turned this art into the main art of the Ilkhanid period and brought it to the desired level of perfection. According to the research done, in this article, while examining the decorative elements in the stucco altars of the Seljuq and Ilkhanid periods, the decorative elements of the two plastered altars of the Shah Abul Qasim Mosque in Yazd, in the Seljuq period, and the Jame Abarkoh Mosque in the Ilkhanid period, are examined and compared. .

موضوع : مقاله علمی پژوهشی - فرهنگ و هنر اسلامی(پژوهش در فرهنگ و هنر، هنر اسلامی، فلسفه هنر
کلمات کلیدی : دوره سلجوقیان ، دوره ایلخانیان ، نقوش محراب های گچبری ، عناصر تزئینی محراب
کلمات کلیدی انگلیسی: Seljuqi period, Ilkhani period, motifs of mihrab, mihrab decorative elements
مراجع :
1-پوپ ،آرتور (1382) معماری ایران. ترجمه غلامحسین صدر افشار. تهران: انتشارات اختران. 2- سجادی ، علی(1375) سیر تحول محراب در معماری اسلامی ایران از آغاز تا حمله مغول. جلد اول . تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور. 3- مکی نژاد ، مهدی (1378) تزیینات معماری .تهران: انتشارات سمت . 4- کیانی ، محمد یوسف. (1376). تزیینات وابسته به معماری ایران دوره اسلامی. تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور. 5- ویلسون ، اوا.(1388) طرحهای اسلامی.ترجمه محمدرضا ریاضی. چاپ ششم.تهران : انتشارات سمت. 6- کونل ، ارنست(1364) اسلیمی، ختایی، گلهای شاه عباسی. ترجمه شهریار مالکی و هادی تورسیه ، تهران: انتشارات یساولی. 7- همان. 8- بورکهارت، تیتوس،(1365). هنر اسلامی. ترجمه مسعود رجب نیا.تهران:انتشرات سروش. 9- ناصری ،ملیح.( 1363) مکتب اسلیمی. تهران . 10- کیانی ، محمد یوسف(1368) معماری ایرانی. جلد دوم. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی. 11- حاتم ، غلامعلی (1379)معماری اسلامی ایران در دوره سلجوقیان.تهران:انتشارات جهاد دانشگاهی. 12- ویلبر ، دونالدن. (1346) معماری اسلامی ایران در دوره ایلخانیان ،ترجمه دکتر عبدالله فریاد، تهران : بنگاه ترجمه و نشر کتاب . 13- فضایلی ، حبیب الله(1362) اطلس خط . اصفهان: مشعل. 14- افشار ،ایرج (1354) یادگارهای یزد. جلد اول و دوم. تهران: انتشارات انجمن آثار ملی . 15- وزیری ، علی نقی(1377) تاریخ عمومی هنرهای مصور.جلد اول و دوم. چاپ چهارم. تهران: انتشارات هیرمند. 16- صداقت ، معصومه(1384) مضامین مذهبی در خط نگاره های سنگ قبرها و محراب های موزه ملی ایران ، فصلنامه مطالعات هنر اسلامی ،( شماره3) ، 77-69. 17- ایمنی ، عالیه(1389). بیان نمادین در تزیینات معماری اسلامی نشریه کتاب ماه هنر ، شماره (شماره 142).86- 93. 18- فراست ، مریم(1385) همخوانی کتیبه و نقوش هندسی در بناهای اصفهان عصر صفوی. دو فصلنامه مطالعات هنر اسلامی. سال سوم. (شماره پنجم).25- 44. 19- چاریی ، عبدالرضا (1379). بررسی خط نگاره و نگاره های موزه سنگ شیراز(عمارت هفت تنان).دانشگاه تربیت مدرس.احمد یاری راد.

---

تعداد بازدید از مقاله : 241
تعداد دانلود فایل : 88